آربیتراژ

• مازیار
• وبلاگ

مفهوم آربیتراژ را می توان حداقل با دو روی کرد متفاوت (و البته معادل) توضیح داد. اولین توضیح می تواند این باشد که دقت کنیم که دارایی ها در بازار قابل بازتولید شدن توسط دارایی های دیگر هستند. یعنی می توان خروجی یک دارایی را عینا توسط ترکیبی از دارایی های دیگر به دست آورد. حال اگر قیمت دو دارایی با هم متفاوت باشد آربیتراژ رخ می دهد. تعریف دوم که تعریف ریاضی و دقیق است می گوید آربیتراژ زمانی رخ می دهد که قیمت سبدی از دارایی ها در همه حالت ها صفر یا منفی و بازده آن در همه حالت ها بزرگ تر یا مساوی صفر و در برخی حالت ها اکیدا بزرگ تر از صفر باشد. یعنی ما بدون این که هزینه ای متحمل شویم سود انتظاری مثبت به دست می آوریم. دقت کنید که این مفهوم به عبارت «ناهار مجانی» اقتصاددان ها بسیار شبیه است. در علم اقتصاد و مالیه به معنای بهره گرفتن از تفاوت قیمت بین دو یا چند بازار برای کسب سود است.

برای این که درک روشنی از سازوکار آربیتراژ داشته باشیم ، می توانیم آن را با مفهوم «قانون ظروف  مرتبط»در فیزیک مقایسه کنیم . براساس قانون مزبور ، هرگاه دو ظرف که ارتفاع مایع درون آن هابا یکدیگر متفاوت است با شرایط خاصی به یکدیگر «مرتبط» شوند ، ارتفاع مایع درون آن ها بایکدیگر مساوی خواهد شد . آربیتراژ دقیقاْ به همین شکل عمل می کند . فرض کنید قیمت ریالی دلار در بازار ارز تهران و بازار ارز کیش متفاوت باشد (در تهران: ۸۴۰۰ ریال ؛ در کیش ۸۳۷۰ ریال) .در چنین شرایطی ، آربیتراژورها وارد میدان می شوند و با خرید دلار در بازار ارز کیش و فروش آن دربازار ارز تهران ، مابه التفاوت قیمت در دو بازار (در اینجا ، ۳۰ ریال) را به عنوان سود از آن خودمی کنند . تاثیر فعال شدن آربیتراژورها در این دوبازار این است :

در بازار ارز کیش ، حضور آربیتراژورها به افزایش سطح تقاضا منجر می شود و افزایش تقاضا ، باعثبالارفتن قیمت دلار می گردد . برعکس ، در بازار ارز تهران ، حضور آربیتراژورها که با افزایشعرضه دلار همراه است به کاهش قیمت دلار منتهی خواهد شد . این فرایند ، تا زمانی که قیمت دلار در دو بازار کاملاْ به هم نزدیک شود ، ادامه خواهد یافت . بدین ترتیب ، آربیتراژ باعث یکسانشدن قیمت ارز در بازارهای مختلف می شود ؛ همچنان که برقرار شدن ارتباط میان ظروف مختلف ، به یکسان شدن ارتفاع مایع درون آن ها منتهی می گردد .

arbitrageurs  آربیتراژگر فردی است که موقعیت های مناسب در بازار های مختلف مالی و پولی را به دقت شناسایی کرده و با حرکت در این بازار ها فرصتهای مالی و سود آوری خوبی برای خود فراهم می آورد.

وجود آربیتراژ یکی از مهمترین عوامل تعادل در بازار های مالی و پولی در کشورها است. این افراد با کنترل سطح سود در در بازارهای های مختلف از ایجاد تورم یا حباب در بازارهای مختلف جلو گیری می کنند و فرصتهای سرمایه گذاری در همه بخشهای اقتصادی را برابر می کنند.

فرد آربیتراژگر چند مشخصه دارد که او را از سایر فعالین بازار متمایز می کند، مهمترین مشخصه آربیتراژگر حرکت در بازار های بدون ریسک است و لذا آربیتراژگرها افرادی قانع هستند و با حداقل سود از بازار های خارج یا به آن وارد می شوند.

معامله کردن اعتباری است. آربیتراژگر ها معمولا از خود سرمایه ای نمی گذارند و با حرکت بین یک بازار پولی و یک بازار مالی و با کمک گرفتن از بازار های ابزار مشتقه موقعیت های خود را ایجاد می کنند.

آربیتراژ در شرایط مختلف :

الف ) آربیتراژ  در بازار پول و ارز

ب ) آربیتراژ در نرخ بهره بانکی

ج ) آربیتراژ در بازار بورس و سهام

د ) آربیتراژ در بازار کالا ( بازار سنتی خرید و فروش کالا )

ه) آربیتراژ در فارکس

حال مثالهایی از آربیتراژ

1 ) فرض کنید در بازار ارز استانبول یک دلار با ۱۰۵ ین و در بازار ارز تهران یک دلار با ۱۰۸ ین معاوضه می شود. یک آربیتراژور می تواند با خرید دلار در استانبول به قیمت ۱۰۵ ین و فروش فوری آن درتهران به قیمت ۱۰۸ ین ، در هر دلار ، ۳ ین سود ببرد . (دوجانبه – آربیتراژ در بازار پول و ارز)

2 )  فرض کنید در استانبول یک دلار با ۱۰۵ ین ؛ در اسلام آباد یک یورو با۱۳۰ ین ؛ و در تهران ، یک یورو با ۱.۳ دلار معاوضه می شود . آربیتراژور می تواند این فرایند را دنبال کند و به سود برسد :در استانبول با پرداخت یک دلار ، ۱۰۵ ین دریافت نماید . ۱۰۵ ین دریافتی را در اسلام آباد به یورو تبدیل کند . از آنجا که هر یورو در اسلام آباد ۱۳۰ ین معامله می شود ، آربیتراژور با دادن ۱۰۵ ین ، ۰.۸۱ یورو بدست خواهد آورد .در آخرین مرحله ، آربیتراژور ، ۰.۸۱ یورو را در بازار تهران به دلار تبدیل می کند . از آنجا که قیمت دلاری یورو در این بازار ۱.۳ است ، وی در مقابل ۰.۸۱ یورو ، ۱.۰۵ دلار دریافت خواهد نمود . بدین ترتیب ، چرخه آربیتراژور که با یک دلار آغاز شده بود ، با یک دلار و پنج سنت پایان می پذیرد وآربیتراژور از این رهگذر ، ۵ سنت در هر دلار سود می برد . ( آربیتراژ سه جانبه- ، آربیتراژ در بازار پول و ارز)

 3 ) فرض کنید نرخ تبدیل دلار به ریال 1000 تومان، یورو به ریال 1300 تومان و یورو به دلار 1.4 باشد. اگر یک واحد یورو را به دلار تبدیل کرده و با آن ریال بخریم و دوباره ریال را به یورو تبدیل کنیم 100 تومان سود می کنیم. یعنی دو سبد متفاوت از دلار و ریال و یورو با ارزش یورویی یکسان قیمت ریالی یکسان ندارند.

4 ) فرض کنید قیمت فروش امروز نفت 60 دلار و قیمت فروش آن برای تحویل در سال آینده 80 دلار باشد. همچنین فرض کنید نرخ بهره 20% و هزینه انبار و «بیمه» (به این دقت کنید که سبد دارای آربیتراژ باید در «همه حالت ها» بازده غیرمنفی داشته باشد و گرنه اصطلاح آربیتراژ به آن اطلاق نمی شود. لذا مثلا خرید یک کالا از یک کشور و صادرات آن به کشور دیگر با قیمت متفاوت آربیتراژ نیست چرا که تجارت با ریسک های متعددی از جمله کاهش قیمت محصول یا ظهور محصول رقیب و الخ مواجه است. به همین خاطر بود که گفتم به عبارت «بیمه» دقت کنید. اگر من نفت بخرم و ریسک آتش سوزی نفت انبارشده وجود داشته باشد دیگر آربیتراژ نداریم و لذا برای بررسی وجود یا عدم وجود آربیتراژ باید «هزینه بیمه» را هم به آن اضافه کنم) نفت توسط فروشنده 5 دلار به ازای هر بشکه باشد. من اگر امروز 60 دلار وام بگیرم و با آن همین الان نفت بخرم و بخواهم که نفت را سال آینده تحویل بگیرم قیمت نفت برای من برای تحویل در سال آینده 60 (قیمت نفت) + 12(نرخ بهره) +5 (هزینه نگهداری و بیمه) = 77 در می آید. لذا من می توانم دارایی که نفت را در سال آینده 80 دلار می فروشد را با 77 دلار تولید کنم. من هیچ پولی از جیبم ندادم (وام گرفتم) و سال آینده 3 دلار سود قطعی می کنم.

5 ) در صورت آزاد بودن ورود و خروج سرمايه ، سرمايه ها از کشوری که نرخ بهره درآن کمتر است به کشوری که نرخ بهره بيشتری دارد ، منتقل خواهد شد . اين بار، هدف ، استفاده از نرخ بهره بالاتر است و اين اقدام آربيتراژ بهره ناميده می شود .

6 ) یکنفر از بانکی وامی با بهره 4% میگیرد و در بانک دیگر حساب یکساله با بهره 14% باز میکند در انتهای سال سود قطعی بدون احتمال ضرر کسب کرده است( آربیتراژ در نرخ بهره بانکی )

7 ) خرید سهام در قیمت پایین و فروش همان سهام با قیمتی بالاتر در مدت زمان کوتاه در دو بازار ( آربیتراژ در بازار بورس و سهام )

8 ) در بازارهای سنتی بسیاری از بازاریها و تاجرهای پر سابقه به صورت تلفنی کالایی را به قیمت پایین خریداری و به قیمت بالاتری به فروش میرسانند و عملا معامله ای پر سود با ریسک صفر یا نزدیک به صفر انجام میدهند و اگر راجع به اصطلاح آربیتراژ از این افراد سئوال شود احتمالا حتی اسم این واژه را هم نشنیده اند ولی سالهاست که مبادرت به اینکار میکنند ( خرید در قیمت پایینتر و فروش به قیمت بالاتر ) ( آربیتراژ در بازار کالا)

9 ) اطلاعات مورد استفاده در این محاسبات اطلاعات واقعی روز پنج شنبه 10/9/1390 است.

· قیمت هرسکه نقدی در بازار تهران برای بسته های 100 تایی برابر 612 هزار تومان بوده است .

· قیمت میانگین معاملات آتی برای تحویل در تاریخ 30/12/1390 برابر 713240 تومان است .

· وجه تضمین سکه در بورس کالا 700 هزار ریال برای هر سکه است.

· نرخ سود بانکی برای گرفتن وام از بانکهای کشور 22 درصد است  و در این میزان نرخ بهره می توان به راحتی از بانک ها وام در یافت است.

فرض کنید فردی می خواهد سود کسب کند، این فرد می تواند به روش زیر عمل کند:

1. به بانک مراجعه کند و با گذاردن وثیقه یا هر روش دیگری از بانک وام بگیرد.

2. به بازار طلا رفته و معادل پول خود از بازار سکه بهار آزادی خریداری کند.

3. با مراجعه به بورس سکه های خود را در بازار آتی برای تحویل در اسفند ماه بفروشد.

4. در تاریخ سرسید سکه ها را به بورس تحویل دهد و وجه آن را دریافت کند.

5. پول دریافت شده از فروش سکه را به بانک داده ووام خود را تسویه کند.

برای راحتی محاسبه فرض می کنیم فرد سرمایه گذار توانایی معامله یک بسته سکه به اندازه 100 سکه را دارد . با توجه به نوع معاملات سکه آتی در بورس کالا 100 سکه معادل 10 قرارداد می شود و لذا فرد در معامله 10 قرارداد وارد خواهد شد. با توجه به اینکه قیمت سکه 612 هزار تومان است پس سرمایه لازم برای خرید 100 سکه از بازار طلا61.200.000 تومان می شود.  فرد سکه های خریداری شده را نزد خود نگهداری می کند و با واریز 7 میلیون تومان به حساب بانکی خود به عنوان وجه تضمین 100 سکه را در بازار و برای تحویل در پایان اسفند ماه می فروشد.

لذا کل سرمایه مورد نیاز برای این اقدام به صورت زیر است:

سرمایه مورد نیاز = بهای سکه خریداری شده + وجه تضمین فروش آتی برای اسفند ماه

61.200.000+ 7.000.000 = 68.200.000

چون فرد خود سرمایه ای ندارد لذا کل این مبلغ را به صورت وام 4 ماهه از بانک بانرخ سود 22 درصد دریافت کرده است . سود وام بانکی فرد بر اساس نحوه محاسبات سود در بانک های ایران به صورت زیر است .

مقدار سود بانکی = اصل وام * نرخ بهره * مدت زمان نگهداری وام

اصل مبلغ وام برابر کل سرمایه مورد نیاز 68،200,000 تومان است و مدت نگهداری پول 4 ماه است که معادل یک سوم سال است نرخ سود وام هم 22 درصد است لذا مقدار سود بانکی به صورت زیر در می آید.

 4،996،000 = 68،200،000*22%*0/33

بنابراین فرد باید در پایان اسفند ماه مبلغ  73،196،000 تومان برابر اصل وام و سود آن به بانک برگرداند.

با توجه به اینکه سکه ها برای اسفند ماه به قیمت 713240 تومان فروخته شده است لذا پول 100 سکه در اسفند ماه  71،324،000  تومان خواهد شد و وجه تضمین بابت فروش آتی اسفند ماه نیز آزاد شده و به فرد برگردانده می شود لذا کل پولی که فرد در پایان اسفند دریافت می کند 78،324،000 تومان خواهد شد.

سود فرد برابر کل پول دریافت شده منهای پول پرداخت شده به بانک است.

سود معامله = اصل و بهره پرداخت شده به بانک _ کل پول دریافت شده از فروش سکه ها

5،128،000  =73،196،000 -78،324،000

هزینه های معاملات و کارگزاری و هزینه کارشناسی برای تحویل سکه ها نیز در مجموع حدود 80 هزار تومان می باشد.

مشاهده می شود فرد در این فرایند کاری سود تضمین شده حدود 5 میلیون تومان برای معامله 100 سکه در دوره 4 ماهه کسب کرده است .

نکته : بازده متوسط سهام به وضوح بالاتر از اوراق مشارکت است ولی این آربیتراژ نیست چرا که حالت هایی هم وجود دارد که سهام از اوراق مشارکت کم تر سود می دهد. اگر وضعیت طوری بود که سهام «در هر صورت» از اوراق مشارکت بیشتر سود می داد با آربیتراژ مواجه بودیم. خرید خانه هم باز مثالی برای آربیتراژ نیست چرا که در سال های رکود قیمت ظاهری خانه ثابت می ماند و لذا با در نظر گرفتن هزینه فرصت پول بازده سرمایه گذاری منفی می شود.

در عمل تقریبا هیچ سبدی را نمی توان یافت که دارای ریسک صفر باشد چرا که حتی مثلا وقتی یک سوداگر متوجه می شود که مثلا قیمت نسبی ین و پوند در ژاپن و دوبی یکسان نیست و لذا با انتخاب سبد مناسب می توان از این وضعیت بهره برد باز یک فاصله زمانی بسیار اندک بین انجام خرید و فروش وجود دارد که همین فاصله زمانی ریسکی ولو بسیار اندک را به موضوع تحمیل می کند (ممکن است تا بخواهیم ین را از جای ارزان تر بخریم و خرید را ثبت کنیم قیمت ین در جای دیگر جا به جا شود و ما ضرر کنیم) ولی معمولا از این ریسک های بسیار اندک صرفه نظر می کنیم.

بخش مهمی از ادبیات قیمت گذاری دارایی ها و مشتقات مالی در فاینانس بر مبنای اصل یک قیمت (یا فقدان آربیتراژ) شکل می گیرد و در آن قیمت تعادلی یک دارایی به شکلی محاسبه می شود که امکان آربیتراژ وجود نداشته باشد. چون بازارهای مالی معمولا هزینه مبادله اندک و نقدشوندگی بالا دارند هر گونه فرصت احتمالی آربیتراژ به سرعت خنثی شده (و البته کسانی هم از این فرصت موقت بهره برده اند) و لذا فرض فقدان آربیتراژ فرض قابل قبولی است. دقت کنید که در عمل بسیاری از فرصت های آربیتراژ به دلیل تفاوت بین قیمت خرید و فروش یک دارایی (هزینه واسطه گری) از بین می رود. ضمن این که خیلی وقت ها آربیتراژ آن قدر کوچک است (مثلا 10 یورو روی یک میلیون یورو معامله) که شکار آن اصلا صرف نمی کند.

آربیتراژ در فارکس:

فارکس چیست؟ فارکس نوع پیشرفته اي از خرید و فروش ارزهاي رایج و طلا و نفت است که بصورت اینترنتی و بوسیله نرم افزاري بنام متاتریدر  (MetaTrader)انجام می شود.

معامله در در بازار فارکس اینگونه است که: معامله گر بوسیله نرم افزار اینترنتی متاتریدر مبادرت به خرید مثلا 1لات ( واحد حجم معاملات در بازار فارکس ) یورو می کند و پس از معامله اگر قیمت یورو در بازار جهانی سیرصعودي داشت، با توجه به میزان صعود نرخ ارز مذکور، معامله گر به سودي چندین برابر موجودي سرمایه دست می یابد و حال اگر قیمت یورو در بازار جهانی سیر نزولی داشت، به نسبت میزان سقوط ارز مذکور از اصل سرمایه فرد کسر می شود تا حدي که اگر روند سقوط ادامه یابد، کل سرمایه فرد سوخت می شود و به صفر میرسد.

بعضا سرعت نوسانات ارزها آنقدر شدید است که ظرف مدت چند ثانیه شاهد سیر صعودي و یا سیر نزولی ارزهامی باشیم که اغلب، این نوسانات غیر قابل پیش بینی هستند. بر این اساس و با توجه به قواعد آربیتراژ ، عملا درفارکس امکان آربیتراژ وجود ندارد مگر در موارد خاص که در ذیل بیان خواهد شد.

آربیتراژدرفارکس:

آربیتراژ در بازار فارکس بسیار سخت و پیچیده است. بدین صورت که در بعضی مواقع، ظرف مدت چند ثانیه ( معمولا کمتر از 3 ثانیه ) تعادل قیمت ارزها بهم می خورد و آربیتراژورهاي حرفه اي با استفاده از نرم افزارهاي پیشرفته اي به نام اکسپرت، که بر روي نرم افزار اصلی متاتریدر نصب می شود ظرف چند ثانیه اقدام به آربیتراژ می کنند . البته لازم به ذکر است که معمولا سیستم هاي پیشرفته معاملاتی فارکس سریعا نرم افزارهاي اکسپرت آربیتراژ را به هنگام نصب شناسایی کرده و نسبت به آن واکنش نشان میدهند و به اصطلاح  Error می دهد .

مازیار وب‌سایت